Zes op tien Nederlanders vinden dat levenslang ook echt levenslang moet zijn

In dit onderzoek vroegen we Nederlanders naar hun kennis van en mening over (levenslange) straffen.

Kennis: Nederlanders schatten aantal levensdelicten en duur levenslang te hoog in

Per saldo denken Nederlanders vaker dat er meer dodelijke misdrijven worden gepleegd dan het geval is. In Nederland werden in 2023 in totaal 136 misdrijven met een dodelijk gevolg gepleegd. Eén op de zes weet of schat dit aantal misdrijven vrij goed (15%), een ruime meerderheid (64%) denkt echter dat het (veel) hoger ligt. Ook als het gaat om het aantal gedetineerden dat een levenslange gevangenisstraf uitzit, zit men vaak te hoog. Het zijn er op dit moment 58. Twaalf procent schat dit goed in (range 50-99), terwijl bijna de helft denkt dat het meer is.

Als iemand in Nederland een levenslange gevangenisstraf krijgt opgelegd, wordt dit na 25 jaar opnieuw beoordeeld door een adviescollege dat beoordeelt of de gevangene vrij mag. Veertien procent van de deelnemers wist dit. Een veel groter deel van de deelnemers aan het onderzoek (57%) denkt dat het meer dan 25 jaar is, waaronder een vijfde dat denkt dat je die straf uitzit tot je dood.

Mening: zes op tien vinden dat levenslang ook echt levenslang moet zijn

Een ruime meerderheid (63%) van Nederlanders vindt dat levenslang ook echt levenslang moet zijn en gevangenen niet na 25 jaar de mogelijkheid moeten krijgen om vrij te komen. Eén op de zes is het hier niet mee eens. Kiezers van de PVV (83%) zijn het met deze stelling het vaakst eens, gevolgd door kiezers van andere rechtse en conservatieve partijen. Kiezers van linkse en progressieve partijen het minst vaak. 

*Indicatief vanwege een klein aantal waarnemingen (n < 50).

De 63 procent die vindt dat levenslang ook echt levenslang moet zijn, beargumenteert dit (open vraag) vooral met: 25 jaar is niet echt levenslang en nabestaanden en slachtoffers moeten ook (wel) levenslang met de gevolgen leven.

Degenen die het niet met de stelling ‘Levenslang moet ook levenslang zijn’ eens zijn (17%), geven aan dat ze 25 jaar een lange tijd vinden waarin iemand kan veranderen, dus dat het goed is om na 25 jaar een herbeoordelingsmoment te hebben. Er wordt wel benadrukt dat het gaat om een herbeoordeling, dus als iemand nog een gevaar is voor de samenleving mag deze persoon niet vrij komen. Daarnaast wordt gezegd dat een levenslange straf zonder kans op vrijlating onmenselijk is en er perspectief moet blijven voor gevangenen. Tot slot zegt een deel van deze groep: iedereen heeft recht op een tweede kans.

Per saldo steun voor herbeoordeling

In Nederland is het zo dat een adviescollege na 25 jaar een onafhankelijk advies geeft aan de minister voor Rechtsbescherming over de vraag of iemand die een levenslange gevangenisstraf uitzit wel of niet mag vrijkomen. Dit adviescollege bestaat uit juristen, psychiaters, psychologen en wetenschappers. De minister voor Rechtsbescherming neemt uiteindelijk de definitieve beslissing. Vier op de tien staan achter deze procedure, een derde is het hier niet mee eens. Kiezers van GroenLinks-PvdA, Partij voor de Dieren en D66 staan hier het vaakst achter, kiezers van PVV, Forum voor Democratie en BBB het minst. De belangrijkste reden waarom Nederlanders hier tegen zijn, is dat levenslang echt levenslang moet zijn. Twaalf procent vindt dat deze beslissing door een onafhankelijke rechter genomen moet worden.

Levenslang opleggen bij een terroristische aanslag, moord en kindermisbruik

Met name bij een terroristische aanslag, moord en kindermisbruik vinden Nederlanders dat er een levenslange gevangenisstraf moet kunnen worden opgelegd. Ook een aanslag op de koning vindt men in meerderheid nog ernstig genoeg voor levenslang. 

Bij rijden onder invloed, verkrachting en een overval met geweld ligt dit aandeel beduidend lager.

Een op de drie voor herinvoering doodstraf

Een derde (35%) van de Nederlanders zou er voor zijn om de doodstraf opnieuw in te voeren voor ernstige misdrijven. Een nipte meerderheid (54%) is hier tegen. Bijna zes op de tien kiezers van de SGP en PVV zijn voor het opnieuw invoeren van de doodstraf. Kiezers van de linkse en progressieve partijen zijn over het algemeen niet voor het opnieuw invoeren van de doodstraf.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdagmiddag 23 februari tot maandagochtend 26 februari. In totaal werkten 2.344 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. 101 respondenten met een niet-westerse achtergrond deden mee via PanelClix.

Weging en marges

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.